نقشه اجرایی ، شاید مهم‌ترین مستند ساخت‌وساز باشد. به‌طور کلی نقشه بن‌مایه تمام فعالیت‌های اجرایی است. در ساخت ویلای چوبی نیز، نقشه اجرایی سازه چوبی نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد کار دارد. اگر نقشه اجرایی ویلا چوبی نباشد، هیچ اقدام مؤثری در زمینه ساختن نمی‌توان انجام داد.
همان‌طور که از اسم نقشه اجرایی ساختمان مشخص است، تمام فعالیت‌های اجرایی در این نقشه به دقت ذکر شده است؛ اما زبان نقشه‌خوانی، یک زبان مهم و تخصصی است و کسی که با نقشه سروکار دارد باید بلد باشد نقشه را بخواند، اگر نه باید اموزش نقشه خوانی اجرایی ببیند تا بتواند به درستی از اطلاعات نقشه استفاده نماید. در غیر این‌صورت نقشه برای او با یک کاغذ معمولی تفاوتی نخواهد داشت.
در این مقاله قصد داریم تا به مطالبی پیرامون دلایل اهمیت نقشه و موارد و جزئیاتی که در آن ذکر می‌شود بپردازیم. اگر هیچ اطلاعی درباره نقشه اجرایی ویلا چوبی ندارید، این مقاله می‌تواند به شما کمک نماید تا اطلاعات مناسبی در این‌باره به‌دست آورید. در ادامه با آمیتیس همراه باشید.
تعریف و دسته‌بندی نقشه اجرایی
در هر کارگاه ساختمانی، مستندات و مدارکی برای امر ساخت وجود دارد. این اسناد را مستندات کارگاهی می‌گویند. مهم‌ترین این مستندات، نقشه است. در ادامه به بیان دلایل اهمیت این نقشه خواهیم پرداخت.
نقشه اجرایی عبارت است از مستندی که حاوی جزئیات مهم و اجرایی مراحل مختلف ساخت باشد. نقشهها متناسب با مرحله و یا موضوع در قطع A0 الی A3 هستند.
نقشه های اجرایی سازه‌های بتنی یا فولادی معمولی 5 طبقه با وسعت کمتر از 1000 مترمربع زیربنا، معمولاً بین 16 الی 24 برگ هستند. البته این تعداد نسبت مستقیمی با تعداد طبقات و وسعت پروژه دارد؛ اما به طور کلی همه جزئیات اجرایی در نقشهها بیان می‌شود.
به طور کلی نقشهها را می‌توان به 4 دسته تقسیم‌بندی کرد:
- نقشه‌های سازه
- نقشه‌های معماری
- نقشه‌های تأسیسات مکانیکی (آب و فاضلاب)
- نقشه‌های تأسیسات برقی
در جدول زیر جزئیات مربوط به هر کدام از انواع نقشهها را بیان نموده‌ایم:
| ردیف | نوع نقشه | جزئیات |
| 1 | سازه | تمام موارد مربوط به سازه اعم از: ابعاد اجزای سازه‌ای، اتصالات، راه‌کارهای اجرایی بخش‌های مختلف سازه، بیان رواداری‌های لازم و … |
| 2 | معماری | ضخامت دیوارها، محل قرارگیری فضاهایی مثل اتاق‌خواب‌ها، آشپزخانه، سرویس‌های بهداشتی و … |
| 3 | تأسیسات مکانیکی | مسیر حرکت لوله‌ها، قطر لوله‌های مورد استفاده، نوع لوله‌ها، نوع اتصالات تأسیساتی، زاویه اجرایی لوله‌های انتقال فاضلاب و … |
| 4 | تأسیسات برقی | مسیر حرکت لوله‌گذاری، تعدا سیم موجود در هر لوله، سایز سیم‌ها، کاربرد هر یک از آن‌ها، نوع و تعداد فیوزها، کلید-پریزها و … |
به این ترتیب موارد مهم ذکر شده در انواع نقشهها را با هم بررسی نمودیم.
نقشه‌های اجرایی گاهاً حاوی دستورالعمل‌هایی متناسب با نوع عملیات مزبور هستند. به عنوان مثال، در نقشه اجرایی مربوط به اجرای فونداسیون، دستورالعمل اختلاط و ساخت بتن را بر اساس آیین‌نامه مبحث 9 مقررات ملی ساختمان، به طور خلاصه و یا با ارجاع به بند آیین‌نامه‌ای بیان می‌نمایند. در نقشه‌های سازه‌ای مربوط به سازه‌های فولادی، نوع الکترود مورد استفاده در جوشکاری و اتصالات جوشی سازه‌ای را بیان می‌نمایند.
اهمیت نقشه در اجرای سازه چوبی
همان‌طور که در بخش قبل بیان نمودیم، تمام مسائل اجرایی یک پروژه در نقشه آن قید شده است. اگر نقشه نباشد، هیچ پیمانکاری نمی‌تواند کار خود را آغاز نماید. در زمینه ساخت ویلای چوبی نیز نقشه همین حکم را دارد؛ یعنی اگر نقشه نباشد، نمی‌توان عملیات اجرایی را آغاز نمود.
هر پیمانکاری برای اغاز کار خود باید حدود مشخصه، محل آغاز و پایان کار را بداند تا بتواند برای انجام آن برنامه‌ریزی نماید. این برنامه‌ریزی می‌تواند شامل زمان‌بندی نیروی انسانی و یا تجهیزات باشد؛ اما در هر صورت وجود نقشه برای انجام کار الزامی است.
نکات اجرایی و مراحل مختلف آن، همگی در نقشهها ارائه شده‌اند. این خود دلیل محکمی برای اهمیت نقشه در کار ساخت‌وساز است. در بعضی از مراحل ابتدایی پروژه، اگر نقشه اجرایی نداشته باشیم، امکان برآورد پروژه جهت سفارش مصالح مورد نیاز، وجود ندارد.
در اجرای سازه چوبی نیز همین‌طور است. اگر نقشه نداشته باشیم، امکان برآورد میزان چوب و دیگر مصالح مورد نیاز را نخواهیم داشت. امکان زمان‌بندی اجرایی نداریم و نمی‌دانیم با چه حجمی از کار اجرایی مواجه هستیم.
اجرای سازه چوبی و اطلاع از جزئیات مهم اجرایی
به این ترتیب متوجه می‌شویم که نقشه اجرایی سازه چوبی علاوه بر اینکه نحوه اجرا را توضیح داده است، بیان‌گر حجم کاری که با آن مواجه هستیم نیز هست. در اصطلاح به بررسی کردن حجم هر یک از عملیات اجرایی، بر اساس نقشه‌های موجود، متره و براورد می‌گویند.
در نقشه مربوط به اجرای سازه چوبی مواردی در خصوص امور ذیل ذکر شده است:
- ابعاد اجزای سازه‌ای مورد استفاده در عملیات ساخت عنوان شده است. این اجزاء مانند تیرها و ستون‌ها، دارای ابعاد و اندازه‌های مشخصی هستند که توسط مهندس محاسب، محاسبه و ارائه می‌گردد. نتایج به دست آمده از محاسبه به واسطه نرم‌افزار، توسط مهندس محاسب معنی شده و به صورت نقشه و یا دستورالعمل، برای گروه سازنده (مجری) ارسال می‌گردد.
- طول‌های مهاری، هم‌پوشانی‌ها و … در نقشه اجرایی ویلای چوبی برای اطلاع گروه اجرایی بیان شده و در بعضی مواقع پیرامون نحوه انجام آن نیز مطالبی بیان می‌شود؛ یعنی به شیوه اجرایی نیز اهمیت داده و بر اساس آیین‌نامه‌ها، ترتیب انجام مراحل را بر اساس تقدم و تأخر بیان نموده است.
- درباره نحوه اتصالات توضیحات مفصلی داده شده است. معمولاً به این شیوه است که اتصالات را دسته‌بندی می‌نمایند و در محل‌ها مورد نیاز کد مربوط به اتصال مورد نظر را قید می‌کند. برای نجام این کار، از قبل به هر یک از اتصالات، یک شماره یکتا اختصاص داده می‌شود.
گاهی اوقات هم در دسته‌بندی اتصالات، شماره مربوط به آن بخش از سازه که باید اتصال مورد نظر در آن اجرا شود را در زیردسته آن اتصال ذکر می‌کنند. برای انجام این کار، از قبل به محل اتصال قطعات به یکدیگر، شماره یا یکی از حروف انگلیسی را اختصاص می‌دهند. این حروف یا شماره نباید بین قطعات تکراری باشند.
در نقشه‌های مربوط به دیگر رشته‌ها مانند معماری یا برق و تأسیسات نیز، مواردی اینچنینی بیان شده است که در ادامه به صورت خلاصه به موارد مربوط به هر یک به طور خلاصه می‌پردازیم:
موارد قید شده در نقشه معماری:
- ابعاد هر یک از فضاهای موجود در نقشه اعم از اتاق‌خواب‌ها، فضای نشیمن، سرویس بهداشتی، آشپزخانه، راهروها و …
- ضخامت دیوارها و جزئیات اجرای عملیات پوشش روی آن‌ها
- محل نصب بازشوها و پنجره‌ها
- ابعاد درب‌ها
- محل قرارگیری داکت‌ها و رایزرها
موارد قید شده در نقشه تأسیسات برقی:
- مسیر حرکت لوله‌های برق
- نوع سیم‌های مورد استفاده برای هر یک کلید-پریزها
- تعداد سیم موجود در هر لوله در هر بخش
- مسیر حرکت سیم ارت
- نحوه اجرای چاه ارت و نصب صفحه فلزی مربوطه و اتصال آن به سیستم سیم‌کشی
- محل قرارگیری کلیدها، پریزها، روشنایی‌ها، فیوزها و …
موارد قید شده در نقشه اجرایی تأسیسات مکانیکی (آب و فاضلاب)
- محل قرارگیری سرویس‌های بهداشتی، آشپزخانه، رخشتشوی‌خانه (laundry room) و مکان‌هایی که نیاز به جریان آب و مجرای انتقال فاضلاب، مانند کفشوی را دارند.
- مسیر حرکت لوله‌های آب و لوله‌های فاضلاب
- قطر لوله‌های آب و لوله‌های فاضلاب
- نحوه اجرای بعضی از لوله‌های فاضلاب که نیاز به اجرای شترگلو دارند.
- ظرفیت و قدرت پمپ مورد استفاده برای تأمین فشار آب مطلوب
این‌ها بخشی از مواردی هستند که در نقشه اجرایی ویلا چوبی و یا هر ساختمان دیگری ذکر می‌گردند. به این دلیل وجود نقشهها برای پیمانکاران حیاتی و بسیار مهم است. اگر این جزئیات بیان نشده باشند، آن‌گاه هر فردی به صلاح‌دید و نظر خود اقدام به انتخاب مسیر و تجهیزات لازم و … می‌نماید. لذا بعداً به هیچ عنوان قابل نظارت و بررسی نیست.
در بسیاری از موارد در سیستم برق‌کشی دیده شده است که بر اثر نداشتن نقشه، یک پیمانکار به خواست و روش خود اقدام کرده و در زمان غیبت او، افراد دیگر از نحوه انجام کار او سر در نیاورده‌اند و نتوانسته‌اند مشکل را حل کنند. این نیز یکی از آسیب‌های نداشتن نقشه و یا نداشتن نقشه صحیح و استاندارد است.
همان‌طور که بیان کردیم، داشتن نقشه برای اجرای سازه یک ساختمان، فارغ از اینکه ساختمان از چه نوعی است، بسیار مهم است. نقشه اجرایی سازه چوبی با نقشه اجرایی یک ساختمان بتنی، هر دو دارای یک سری اطلاعات هستند، هرچند که جزئیات آن‌ها با هم متفاوت است. اینکه ما یک ساختمان بلندمرتبه را در دست اجرا داشته باشیم و یا در یک فضای باز در طبیعت مشغول پیروی از نقشه اجرایی ویلا چوبی باشیم، در هر دو حالت، بدون نقشه و جزئیات اجرایی، هیچ کار مفید و مشخصی نمی‌شود انجام داد. کما اینکه از دیرباز مثالی در بین فلاسفه یونان وجود داشته است، آن‌هم اینکه “قصر پارتنا قبل از ساخته‌شدن، در ذهن معماران خود، ساخته‌شده است” و این بیان‌گر منظور نظر آن‌ها به مطالعات پیش از ساخت هر سازه و داشتن نقشه ساخت برای احداث آن بنا است. لطفاً تجربیات و نظرات خود را پیرامون این موضوع با ما و دیگر مخاطبان آمیتیس در بخش ارائه دیدگاه‌ها به اشتراک بگذارید.
