سربندی سازه چوبی یکی از آخرین اقدامات در زمینه ساخت ویلای چوبی است. سربندی خانه چوبی معمولاً به شیوه‌های گوناگونی صورت می‌گیرد. سربندی سقف سازه چوبی شاید در ظاهر کار ساده‌ای به نظر بیاید، اما در عمل یک عمل کاملاً تخصصی است. از دیرباز در مناطق پرباران کشور، که معمولاً خانه‌ها سقف‌های شیروانی دارند، معماران محلی خبره‌ای در زمینه سربندی سقف حضور داشته‌اند. این افراد به طور کاملاً عملی و البته فنی، سربندی سقف ساختمان را انجام می‌دادند. اصولاً سربندی یک تخصص ویژه در معماری است. بخصوص در معماری سنتی که از ابزار و وسایل قدیمی استفاده می‌شده است. به عنوان مثال سربندی اماکنی مانند مسجد شیخ‌لطف‌الله، خود نیازمند تخصص ویژه‌ای بوده و هنوز هم هست. اما امروزه به کمک تکنولوژی و پیشرفت علم، به اشکال مختلفی این کار را انجام می‌دهند.
در این مقاله قصد داریم تا به بررسی سربندی ویلا چوبی و معرفی مراحل آن بپردازیم. به طور کلی سربندی با انواع آهن و یا اشکال مختلف آن انجام می‌شود، اما در این مقاله پیرامون سربندی ساختمان با چوب و یا به عبارتی پیرامون سر بندی چوبی مطالبی را بیان می‌کنیم.
گروه بین المللی آمیتیس ، با سابقه طولانی در عرصه ساخت سازه‌های چوبی، در زمینه سربندی ویلاهای خود دارای تجربه و دانش فنی پیشرفته‌ای است. این مجموعه تمام محصولات خود را با ضمانت تضمین کیفیت کالا ارائه می‌نماید. تمامی محصولات آمیتیس دارای گواهینامه WCD از ایالات متحده آمریکا و DIN از کشور آلمان هستند. آمیتیس تجربه ساخت بیش از 80 هزار مترمربع ویلای چوبی در خارج و بیش از 60 هزار مترمربع در داخل کشور را دارد. این خود دلیل محکمی بر تخصص آمیتیس در زمینه ساخت سازه‌های چوبی است.
در ادامه قصد داریم تا توضیحاتی پیرامون مراحل سربندی چوبی و شرایط و الزامات آن، اطلاعات مفید و مختصری ارائه نماییم، با آمیتیس همراه باشید.
سربندی سازه چوبی
اگر بخواهیم یک تعریف مختصر، مفید و واضح از موضوع سربندی خانه چوبی ارائه نماییم، باید این‌طور بیان کنیم که سربندی در حقیقت اشاره به اجرای سقف ویلای چوبی دارد. یعنی وقتی دیواره‌ها و کف به طور کامل اجرا شدند، حال باید سقف را اجرا نمود. این سقف خود دارای انواع مختلفی است. سربندی سقف سازه چوبی موضوعی تخصصی و مهم است. علاوه بر زیبایی نهایی کار، کاربرد و کارایی آن نیز بسیار مهم است. اینکه یک سقف به زیبایی اجرا شود اما کاراریی لازم را نداشته باشد، چندان مناسب یک ویلای چوبی نیست. از طرفی هم سقف کاربردی باید زیبا باشد تا زیبایی ویلای ساخته شده را دوچندان کند. در حقیقت تخصص اجرای سربند باید هم در زمینه اجرا و هم در زمینه زیباسازی باشد.
سربندی ویلا چوبی به روش‌‌های مختلفی انجام می‌شود. چون ویلاهای چوبی عموماً در مناطق خارج از شهر‌ها ساخته می‌شوند، بیشتر در معرض باراش باران قرار می‌گیرند. به همین دلیل معمولاً سربندی ساختمان چوبی به شکل شیروانی انجام می‌شود. یعنی سربندی ساختمان با چوب و به شکل شیروانی اجرا می‌شود تا هم از فضای زیر آن به عنوان یک اتاق کوچک بتوان استفاده کرد و اینکه ساختمان را از نفوذ آب در زمان بارندگی مصون بدارند.
در مقاله طراحی ویلای چوبی ؛ سابقه‌ای ماندگار برای معماران پیرامون سبک‌های معماری به کار رفته در طراحی معماری گروه آمیتیس توضیحاتی ارائه نمودیم. در این مقاله اشاره کردیم که سبک‌های انگلیسی، کانادایی و اسکاتلندی، همگی ریشه در سده 18 میلادی داشته و معماران دوره‌های متأخر به آن معماری لقب گوتیک را داده‌اند. این سبک را از سقف‌های شیروانی و کشیده می‌توان شناخت.
همین سقف‌ها، خود نکته مهمی در اجرا هستند و همچنین اهمیت یک طرح و سبک طراحی را می‌رسانند. به عبارتی می‌توان گفت که گل کار، عملیات سربندی سازه چوبی است. چون با اولین نگاه از دور، با شکل و شمایل سقف یک سازه، می‌توان دریافت‌های درستی از سبک و ساختار معماری آن به‌دست آورد.
سقف سازه چوبی
بخش بیرونی از اهمیت بیشتری نسبت به بخش داخلی برخوردار است، زیرا اولین نماد سبک معماری ویلای چوبی است. اصولاً سبک معماری انتخابی در تمام اجزای سازه اثرگذار است. این اثر در نگاه بیرونی در نما و سقف سازه نمایان می‌شود. این خود یکی از دلایل بسیار مهم در اهمیت شکل طراحی سقف بیرونی است. دلیل مهم دیگری که وجود دارد، کارایی آن است. اگر این سقف به درستی وظایف پوششی و حفاظتی خود را نسبت به سازه انجام ندهد، سقف داخلی و دیگر اجزای مرتبط با آن، آسیب‌های جدی خواهند دید و ممکن است مجبور باشیم سقف بیرونی و داخلی را به طور هم زمان تعمیر و یا تعویض نماییم.
سربندی سازه ؛ بنیان سقف بیرونی
همان‌طور که اشاره کردیم عوامل مختلفی در شکل و شمایل سقف بیرونی ویلا اثر دارند. تقریباً اصلی‌ترین عامل مؤثر شرایط اقلیمی است. منظور از شرایط اقلیمی، شرایط آب‌وهوایی اقلیمی است. یعنی در منطقه‌ای که این ویلا ساخته شده است، شرایط آب‌وهوایی به چه شکل است.
همان‌طور که در اولین مراحل بررسی در مناطق گرم و یا پرباران و مرطوب، متوجه تفاوت میان سقف‌های خانه‌های بومی این مناطق می‌شویم.
به عنوان مثال، در مناطق گرمسیری، سقف‌ها به شکل گنبدی ساخته شده و در مناطق پرباران و مرطوب، سقف‌ها به صورت شیروانی و شیب‌دار ساخته می‌شوند. این نتیجه تأثیر آب‌وهوا در شکل این سقف‌ها است.
به‌طور کلی سربندی در سازه‌های چوبی با سقف شیب‌دار، با استفاده از یک سازه خرپایی چوبی انجام می‌شود. این خرپا در نمونه‌های غیرچوبی، معمولاً از آهن ساخته می‌شود. در خانه چوبی، برای حفظ یکپارچگی سازه باید از خرپای چوبی استفاده کرد.
شیروانی سقف معمولاً به 3 شکل است:
- شیب یک طرفه
- شیب دو طرفه
- شیب چند طرفه
خرپا به مجموعه‌ای از قطعات باریک با طول‌های متفاوت گفته می‌شود که برای تقسیم نیروی وارده بین تعداد زیادی المان، ساخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعات کوچک بین دو عضو طولی به اندازه عرض محل اجرا قرار می‌گیرند. این اعضای طولی بلند، در بالا و پایین قطعات کوچک‌تر قرار دارند. به هر یک از قطعات چوبی کوچک در اصطلاح عضو میله‌ای گفته می‌شود، زیرا طول آن‌ها چندین برابر دیگر ابعاد آن‌ها است. این اعضای میله‌ای در زمان اعمال نیرو یا تحت کشش قرار می‌گیرند یا تحت فشار.
بنا بر نوع خرپا طول قطعات متفاوت است. اما ممکن است از قطعات کوچک 30 سانتی‌متری تا بعضاً 60 یا 70سانتی‌متری یا بزرگ‌تر نیز استفاده شود. تأکید می‌کنیم که طول این قطعات را مهندس محاسب مشخص می‌کند و به طور قطعی نمی‌توان اندازه مشخصی را بیان کرد.
در حقیقت سربندی سقف سازه چوبی با نصب این خرپای چوبی بر روی دیواره‌های جانبی سازه انجام می‌پذیرد. سپس دیگر اجزای نگهدارنده سقف بر روی این قطعات نصب شده و به مرور فواصل بین المان‌های سازه سقف را کاهش می‌دهند. این موضوع کمک می‌کند تا بهتر بتوان پوشش مورد نظر بیرونی سقف بیرونی را بر روی آن نصب کرد.
از آنجا که معمولاً ویلاهای چوبی در مناطق پرباران و مرطوب ساخته می‌شوند، عموماً دارای سقف‌های شیروانی شکل هستند. به همین دلیل معمولاً خرپاها در این نوع سقف‌ها به صورت مثلثی اجرا می‌شوند.
در بررسی‌های مقدمتی با انواع بسیار زیادی از خرپاها مواجه خواهیم شد. امادر سربندی‌های رایج در سقف‌های شیروانی دو طرفه از 2 یا 3 نوع بیشتر استفاده نمی‌گردد. دراین بخش به معرفی حالات رایج سربندی سازه چوبی در اشکال مختلف شیروانی می‌پردازیم:
خرپای پرات (Pratt):
این خرپا در دهانه‌‌های با عرض کمتر از 30 متر اجرا می‌شود. برای سربندی خانه چوبی معمولاً از این خرپا استفاده می‌شود. این خرپا مقاومت خوبی در زمان زلزله از خود نشان می‌دهد. نکته مهم ساخت آن فاصله قرار گرفتن المان‌های عمودی ودر نتیجه زاویه شیب اعضای مورب است. این خرپا بین سازه‌های چوبی و غیرچوبی مشترک است.
خرپای هاو (Howe):
این خرپا نیز، دیگر فرم خرپای رایج در ساخت خرپای مورد استفاده در سربندی ساختمان است. این خرپا عموماً با چوب ساخته می‌شود و معروف‌ترین خرپای چوبی در دنیا است. تعداد المان‌های عمودی این خرپا کمتر از خرپای پرات است، لذا زاویه اعضای مورب آن کمی ملایم‌تر نسبت به خط افق هستند.
خرپای دندانه‌ای (Sawtooth)
این خرپا کمتر از دیگر انواع رایج خرپاهای چوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً در فضاهایی که در طول روز نیاز بیشتری به نور دارند، از این نوع خرپا استفاده می‌شود. این خرپا در عرض سازه به طور پیوسته اجرا می‌شود و دارای یک ضلع تقریباً قائم است. این خرپا این امکان را می‌دهد تا از هر دو ضلع عمودی و یا مورب، نور را به داخل هدایت کند.
در بعضی مواقع سقف‌های شیروانی به صورت یک طرفه اجرا می‌شوند. یعنی در یک جهت دارای شیب هستند. در این شرایط معمولاً از یک خرپای دندانه‌ای استفاده می‌شود. ارتفاع ضلع عمودی خرپا وابسته به عرض دهانه یا طول ضلع افقی است. در چنین شرایطی با ایجاد شیب در ضلع عمودی، تا حدودی طول آن را کاهش داده و بهینه می‌کنند.
به طور کلی با هر نوع خرپایی که در سقف روبرو باشیم، بعد از اجرای خرپا، اتصالات فرعی و یا کمکی اجرا می‌شوند، همین موضوع باعث می‌شود تا پوشش سقف قابل نصب باشد. پوشش سقف معمولاً حداقل دارای 2 لایه است. لایه درونی معمولاً دارای عایق حرارتی است و لایه بیرونی نیز عایق رطوبتی است، تا بتواند در برابر بارش باران، وزش باد و یا هر آیتم خارجی دیگری لایه زیرین را محافظت نماید.
در این مقاله تلاش کردیم تا مواردی پیرامون موضوع سربندی سازه چوبی بیان نماییم و نکات مهم اجرایی را ارائه نماییم. لطفاً تجربیات خود را در بخش ارائه دیدگاه‌ها با ما و دیگر مخاطبان آمیتیس به اشتراک بگذارید.
