ساخت خانه چوبی همواره به عنوان یک گزینه مورد بررسی قرار می‌گیرد. مزایای خانه چوبی باعث می‌شود تا نتوان آن را حذف کرد. مزایایی مانند سبک بودن وزن کلی سازه در مقایسه با ساختمان‌های با مصالح ساختمانی، سرعت بالا دراجرا، حجم بسیار کم خاک برداری جهت اجرای پی، همچنین مواردی از این قبیل هستند که گزینه استفاده از سازه چوبی را هنوز هم در کنار دیگر گزینه‌ها قرار می‌دهند.
اگر تمامی موارد سازه‌ای و طراحی به درستی رعایت شده باشد و در زمان اجرا به دست پیمانکار حرفه‌ای و درستکار اجرا شده باشد، نه تنها این خانه چوبی بسیار امن بوده، بلکه می‌توان به گسترش چنین بناهایی نیز فکر کرد. همه ما می‌دانیم که خانه چوبی مشکلات و بحران‌های خاص خود را دارد، همان‌طور که خانه‌های با مصالح ساختمانی نیز بحران‌ها و مشکلاتی دارند. اما نکته قابل تأمل اینجا است که مشکلات هر یک از این دو به چه صورتی قابل حل هستند. این نکته مهم را نیز یادآور می‌شویم که در شرایط خاصی نمی‌شود از خانه چوبی استفاده کرد و اساساً ساخت خانه چوبی جوابگوی نیاز ما نیست. مانند زمانی که قصد اجرای یک برج با کاربری تجاری، اداری و مسکونی را داشته باشیم. موضوع صحبت ما شرایطی است که الزام به استفاده از مصالح ساختمانی نداشته باشیم و یا شرایطی که به قصد مقایسه بخواهیم مطلب را مورد بررسی قرار دهیم.
اگر در ویکی‌پدیای فارسی کلمه خانه چوبی را جستجو کنید، درخواهید یافت که در استان لرستان، شهرستان خرم‌آباد، بخش پاپی، دهستان کشور، روستایی با همین نام وجود دارد، که در سرشماری مرکز آمار ایران سال 1385 دارای 26نفر (4 خانوار) جمعیت است. این موضوع نشانی از قدمت ساخت خانه چوبی در کشور است. این در حالی است که بر اساس قوانین شهرسازی در کشورهای غربی، مناطقی که در نزدیکی مراکز شهرها هستند، تماماً با استفاده از چوب ساخته شده‌اند. اما ساختمان‌های بلند مرتبه و یا با ارتفاع معمولی در مرکز شهرها همگی با مصالح ساختمانی (بتن و فولاد) ساخته شده‌اند. البته درباره این موضوع برمبنای اهمیت ساختمان و ضرایب مربوط به اهمیت ساختمان در آیین‌نامه‌های سازه‌ای که با ضریب I نشان داده می‌شوند تصمیم‌گیری می‌شود. این به این معنی است که در صورت امکان از استفاده از مصالح ساختمانی که غیرطبیعی و ساخته دست بشر هستند، برای ساخت خانه استفاده نمی‌شود. لازم به ذکر است که استفاده از سازه چوبی الزاماتی دارد که یکی از آن‌ها شرایط اقلیمی محل احداث آن است که پیش نیاز بررسی امکان ساخت خانه چوبی است.
ساخت خانه چوبی ، نیاز است یا تجمل ؟
خانه چوبی در اعصار گذشته بخش جدانشدنی از فرهنگ معماری کشور ما بوده است. با گذشت زمان، به دلیل عدم رعایت اصول نگهداری بناهای چوبی و عدم رسیدگی به آن‌ها به مرور از کیفیت سازه‌ای و زیبایی بصری و معماری آن‌ها کاسته شده و جای خود را به مصالح ساختمانی جدید دادند. مدت زمانی است که به دلیل مزایای خانه چوبی ، به طور مجدد توجه افراد به داشتن خانه چوبی جلب شده است. ذهنیت عموم جامعه بر این است که یک خانه چوبی بسیار پرهزینه بوده و ساخت آن گران است. در مقاله خانه چوبی و هر آنچه باید درباره آن بدانید توضیحات کاملی پیرامون خانه چوبی بیان نموده‌ایم، اما در این مقاله قصد داریم تا درباره مزایای آن و بررسی عواملی که باعث اقبال افراد نسبت به ساخت خانه چوبی شده است صحبت کنیم.
پیش از هر چیزی این را یادآوری می‌کنیم که ما ادعای کم‌هزینه بودن خانه چوبی را به هیچ عنوان نداریم. بلکه اذعان می‌کنیم که این هزینه برای حفظ شرایط اقلیمی و سلامت طبیعت اطراف شهرها بسیار لازم است. هر چند که اگر درست بررسی کنیم، هزینه ساخت با مصالح ساختمانی نیز چندان هزینه کمی نیست. این در حالی است که اگر به درستی از مصالح با کیفیت استفاده شود، تمام هزینه‌ها در برابر رفاه و راحتی و آرامش ساکنان آن بنا، ارزشمند و در حقیقت نوعی سرمایه‌گذاری است.
موضوعی که درباره آن صحبت می‌کنیم را تنها نمی‌شود از یک بعد سنجید. این مسئله گستردگی زیادی دارد. اما برای اینکه بتوانیم نگرشی ابتدایی را داشته باشیم به ارائه توضیحاتی مقدماتی، متناسب با حوصله و مخاطب و ظرفیت مطلب می‌پردازیم.
رعایت اصول شهرسازی
استفاده از سازه چوبی برای سکونت نقاط قوت و ضعفی دارد. این موضوع مطلب اصلی در تصمیم‌گیری است. استفاده از خانه چوبی نیازمند آموزش است. احداث آن نیز یک موضوع تخصصی است که باید زیر نظر دستگاه نظارتی شهری انجام شود. اما پیش از همه این‌ها، نیازمند داشتن قانون یا آیین‌نامه‌ای در زمینه شهرسازی هستیم. قانونی که حریم‌ها را به درستی تعریف کرده و با توجه ظرفیت منطقه مجوزهای لازم را صادر نماید. اگر این امکان وجود داشت تا در اطراف شهرهای بزرگ با ساخت خانه چوبی شهرک‌ها و مراکز اقامتی ساماندهی می‌شدند، بخش عظیمی از هزینه‌های ساختمانی با مصالح بنایی و مشکلات زیست محیطی آن‌ها کم می‌شد. مشکل اولیه‌ای که با آن در قدم اول مواجه هستیم، نداشتن اصول شهرسازی در زمان شکل‌گیری بسیاری از شهرهای موجود در حال حاضر است. نسبت جمعیت به مساحت، در بسیاری از مناطق، بخصوص در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها بسیار بالا است. این به معنی عدم رعایت اصول شهرسازی است. یکی از مزایای خانه چوبی این است که حریم مشخصی را نیاز دارد. این خود کمک می‌کند تا فاصله ساختمان‌ها از یکدیگر به درستی رعایت شود. این حریم‌ها دقیقاً همان مطلبی است که درباره آیین‌نامه استفاده از سازه های چوبی در موضوع شهرسازی باید مدنظر قرار داده شود. سلامت سازه‌ای و رعایت اصول شهرسازی که به آن اشاره شد، منجر به زیبایی و کارآمدی معابر در زمان مورد نیاز و ساماندهی خدمات خواهد شد. کنترل تراکم جمعیت نسبت به عرصه، یکی دیگر از دستاوردهای رعایت این اصول است. عرصه در حقیقت به معنی فضای مسطح آماده ساخت یا در اصطلاح مساحت آن زمینی است که ساختمان مورد نظر، فارغ از نوع سازه، در آن زمین ساخته می‌شود. منظور از نسبت جمعیت به عرصه، این است که اگر در یک زمین 100متری یک ساختمان 5طبقه ساخته شود، و در هر طبقه 2 واحد باشد و در هر واحد 3 نفر زندگی کنند، مجموعاً در آن 100متر، 30نفر زندگی می‌کنند. این نسبت می‌شود 30% ، حالا تصور کنید اگر در آن 100متر، یه سازه چوبی 2طبقه احداث شود و هر طبقه 2واحد باشد و در هر واحد 3 نفر زندگی کنند، مجموعاً در آن 100متر، 12نفر زندگی می‌کنند. این نسبت می‌شود 12% . این نسبت بیان‌گر جمعیت ساکن نیز می‌تواند باشد.
ساخت سازه چوبی یک نیاز گسترده و سیع است
موضوع بسیار مهمی که همواره از دید افراد پنهان می‌ماند و یا به دلیل هزینه‌های اولیه به آن توجه نمی‌شود، موضوع زیبایی و زیباسازی است. یک ساختمان چوبی به خودی خود زیبا است. زیبایی طبیعی چوب یکی از مزایای خانه چوبی است. اما برای زیباسازی خانه‌های ساخته شده با مصالح ساختمانی نیاز به هزینه کردن و انجام امور نماسازی است. زیبایی در بنا خواه ناخواه اثر مثبتی در فکر و روان افراد می‌گذارد. نتیجه این موضوع بارها در نقاط مختلف مشاهده شده است و می‌تواند موضوع یک پژوهش علمی قرار بگیرد.
اما با توجه به مشکلات بسیاری که در زمینه اقتصادی عموم مردم قرار دارد، اصلاح آن در حال حاضر عملاً ناممکن است مگر به تدبیر و یا پرداخت هزینه هنگفت توسط دولت. از این‌رو نمی‌توان به سرعت این روند را تغییر داد. اما می‌توان نسبت به فرهنگ‌سازی و ایجاد روند نوین اقدام کرد. این طرح، یک پروژه در سطح ملی است و عوامل موثر گوناگون و متفاوتی دارد که بسیاری از آن موضوع بحث ما خارج است و به عوامل اجتماعی و بعضاً سیاسی وابسته است. اما در نهایت موضوع خانه چوبی و ساخت آن همواره نکات مثبت و مزیت‌های خاص خود را داشته و دارد.
ذیل این موضوع، می‌دانیم که مشکلات کار و امور اقتصادی اقشار مختلف اجتماع باعث این به‌هم ریختگی در نسبت بین فضا و جمعیت شده است. از این رو نمی‌توان یک نسخه عمومی برای همه اقشار و همه مناطق با هر شرایطی پیچید. اما می‌توانیم بیان کنیم که علت این پیشنهاد ما، نکات مثبت ساخت خانه چوبی برای محیط زیست و فضاهای مسکونی است، که در ادامه مواردی را نیز بیان خواهیم کرد.
مقایسه آلودگی ساختمان با اسکلت چوبی و اسکلت غیرچوبی
در این قسمت قصد داریم تا آلودگی‌های ایجاد شده در ساخت ساختمان با هر یک از انواع سازه‌ها (بتنی و فولادی یا چوبی) بررسی کنیم، تا بتوانیم بررسی کنیم کدام‌یک از این دو برای محیط زیست آسیب کمتری به همراه دارد.
نکته قابل توجه این است که در بررسی کلی، موارد مشترکی که در هر دو نوع سازه (چوبی یا غیرچوبی) به یک اندازه وجود داشته‌اند، از لیست مقایسه حذف شده‌اند.
در ادامه، بررسی‌های اولیه را قرار داده‌ایم
اسکلت
اجرای اسکلت بتنی: آلودگی محیطی دارد. بتن در حقیقت سنگ مصنوعی است، که از سنگدانه بزرگ (شن)، سنگدانه ریز (ماسه)، آب و سیمان (چسب مصالح) ساخته می‌شود. هر عملیات بتن‌ریزی مقادیری ضایعات بتنی خواهد داشت که در حجم بالا، مقادیر آن بسیار زیاد خواهدشد. اگر بتن ضایعات برجای بماند سفت شده و به سختی تخریب خواهد شد. اگر هم به جای دیگری منتقل شود، باید با حجم زیادی از آب مخلوط شود تا اثر چسبندگی سیمان کم شده یا از بین برود.
اجرای اسکلت فلزی: آلودگی محیطی بسیار کمی دارد. دود ناشی از استفاده از الکترود. در استفاده از اتصالات پیچ و مهره، آلودگی محیطی ندارد.
اجرای سازه چوبی : آلودگی محیطی ندارد. چون قطعات به صورت پیش‌ساخته به محل منتقل می‌شوند.
نکته: اجرای اسکلت بتنی در هوای سرد نیازمند استفاده از بخاری باغی است تا با بالا بردن دمامانعاز یخ‌زدگی بتن بشود. که ضمن مصرف بالای نفت، باعث ایجاد آلودگی محیطی زیادی می‌شود. اما در اسکلت چوبی این مشکل وجود ندارد.
اجرای نما
ساختمان با اسکلت غیرچوبی: اگر نما سنگی باشد، آلودگی محیطی دارد. زیرا در محل سنگ نما برش داده می‌شود.
ساخمان با اسکلت چوبی: آلودگی محیطی ندارد. چون از قطعات پیش‌ساخته استفاده می‌شود.
آلودگی صوتی
ساختمان با اسکلت غیرچوبی : آلودگی صوتی بالایی دارد.
ساختمان با اسکلت چوبی: آلودگی صوتی بسیار کمی دارد.
رابطه ساخت و ساز با چوب و قطع درختان
بزرگترین ایرادی که ممکن است به ساخت خانه چوبی گرفته شود این است که برای ساخت خانه چوبی باید درخت قطع شود و این ضربه به محیط زیست و طبیعت است. پاسخی که وجود دارد این است که اگر روند استفاده از چوب در کشورهایی مانند روسیه و یا کانادا را بررسی کنیم، می‌بینیم که این کشورها که از چوب به عنوان یکی از اصلی‌ترین مصالح ساختمانی استفاده می‌کنند، اقدام به پرورش درختان مناسب می‌نمایند. یعنی جنگل‌هایی از این نوع درختان را ایجاد مرده و پرورش می‌دهند تا پس از مدتی از تنه آن‌ها به عنوان اصلی ترین وسیله برای ساخت خانه چوبی استفاده کنند. در این کشورها مزایای خانه چوبی شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته است، از این رو به عنوان یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های ساختمانی مورد توجه قرار گرفته و برای تهیه و تأمین چوب مورد نیاز آن، به طور مستمر برنامه‌های مدون و مشخصی پیاده‌سازی می‌شود. لذا در صورتی که مقدمات مربوطه در نظر گرفته شود این مقوله نه تنها به محیط زیست آسیب نمی‌زند، بلکه باعث گسترش جنگل‌ها شده و کمک می‌کند تا ساختمان‌های سازگار با محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد.
در صورتی که از مطالعه کردن این مقاله رضایت داشته‌اید توصیه می‌کنیم مقاله صفر تا صد ویلای چوبی را نیز مطالعه بفرمایید.
در پایان تقاضا داریم نظرات و تجربیات خود را در زمینه استفاده و یا خرید خانه چوبی، با ما و دیگر مخاطبان آمیتیس، با ثبت نظر در قسمت نظرات و پیشنهادات، در میان بگذارید.
